İçeriğe atla

Malurus lamberti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Malurus lamberti
Brisbane, Avustralya'daki erişkin bir Malurus lamberti
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
Familya: Maluridae
Cins: Malurus
Tür: M. lamberti
İkili adlandırma
Malurus lamberti
Malurus lamberti'nin Avustralya'daki dağılımını gösteren harita

Malurus lamberti, Maluridae familyasına ait ötücü bir kuş türüdür. Avustralya'nın doğusunda yaşamakta olup eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkeklerinin tüy örtüsü omuzlarında kestane rengi, tepesi ve kulaklarında mavidir. Üreme dönemi dışında erkekler ile dişi ve genç kuşlar asıl olarak boz-kahve tüy örtüsüne sahiptir.

Malurus cinsi kuşların tamamında olduğu gibi bu türde de ortak üreme görülür ve grup olarak yıl boyunca bölgelerinin korunmasını ve bakımını üstlenirler. Sosyal olarak tek eşlilerdir; ancak eşler farklı bireylerle çiftleşir ve yavruları büyütürken birbirlerine yardımcı olurlar. Erkekler, sarı taç yaprakları kopararak kur gösterisi sırasında bunları dişiye sunar. Asıl olarak böceklerle ve yeşil yemlerle beslenirler. Daha önceleri Avustralya'nın tamamına yayılan popülasyonlar Malurus lamberti'nin alt türü olarak sınıflandırılırken 2018'de yapılan yeniden sınıflandırmayla birlikte bu alt türler, Malurus assimilis türünün alt türleri olarak değiştirilmiştir.

Taksonomi ve evrim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tür, Nicholas Aylward Vigors ve Thomas Horsfield tarafından 1827 yılında tanımlanmış[1] ve en başlarda Malurus cyaneus'un rengi farklı bir varyantı olarak düşünülmüştür.[2] Malurus lamberti olan bilimsel adı, Aylmer Bourke Lambert'e ithafen verilmiştir. Tür, Avustralya ve Yeni Gine'de yaşayan Malurus cinsinin türlerinden biridir.[3] Bu cins içindeki diğer dört tür olan Malurus amabilis, Malurus elegans, Malurus assimilis ve Malurus pulcherrimus ile birlikte kestane renkli omuz tüylerinden ötürü bir grup oluşturur.[4]

Maluridae familyasındaki tüm kuşlar gibi M. lamberti türü de gerçek çit kuşları (Troglodytidae familyası) ile akraba değildir. Önceleri sinekkapangiller (Muscicapidae) familyası içinde sınıflandırılmış[5][6] daha sonra da ötleğengiller (Sylviidae) familyasında sınıflandırılmıştır.[7] 1975 yılında ise kendine ait Maluridae familyası tanınmıştır.[8] Son zamanlarda yapılan DNA analizleri, Maluridae familyasının Meliphagidae ve Pardalotidae familyaları ile akraba olduğu ve büyük Meliphagoidea üst familyasında sınıflandırılabileceği ortaya çıkmıştır.[9][10]

Evrimsel tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ornitolog Richard Schodde 1982 yılında omuz tüyleri kestane renkli olan dört türün kuzeyde form çeşitliliği olması ve kıtanın güneydoğusunda bu çeşitliliğin görülmemesi nedeniyle kökenlerinin kuzeyde olduğunu önerdi.[11] Kuşların atalarının güneye ve güneybatıya yaklaşık 2 milyon yıl önce Pliyosen Çağ'ın sonunda ya da Buzul Çağı’nın başında sıcak ve nemli bir dönemde yayılmış olabilir. Takip eden daha soğuk ve kurak iklim yaşam alanlarının azalmasına ve popülasyonların parçalanıp ayrı kalmasına neden olmuş olabilir. Güneybatıda kalan kuşlar M. elegans türüne, kuzeybatıda kalanlar da M. lamberti türüne dönüşmüştür. Kuzeydoğuda izole kalan başka bir popülasyon da M. amabilis türüne dönüşmüştür. Tekrar iklimin ısınması ve nemli olması sonucu kuşlar tekrar güneye yayılmış ve bu yeni grup orta ve güney Avustralya ile Eyre Yarımadası’na kadar olan bölgeye dağılarak M. pulcherrimus türüne dönüşmüştür. Buna da etken serin iklimin bu popülasyonu diğerlerinden izole etmesi olmuştur. En sonunda Buzul Çağı’nın sonunda 12.000-13.000 yıl önce kuzeydeki kuşlar tekrar güneye yayılmıştır. Bu yayılma sonucunda farklı üç türün aynı bölgede yaşamasına neden olmuştur. Schodde iki ırkın dişilerinin mavi-boz tüylerinin atalarından kalma olduğunu güneyde bulunan diğer dişilerin boz-kahverengi tüylerinin ise kuru iklime adaptasyon olduğunu söyler. İleride yapılacak olan daha gelişmiş moleküler analizler bu hipotezleri değiştirebilir.[11]

Fiziksel özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lamberti ırkı dişi kuş (erkek eklips tüylerinde soluk göz halkası ve koyu yüz bandı görünür)

Malurus lamberti 14–15 cm boyunda[12] ve 6-11 g ağırlığındadır.[13] Malurus cinsi diğer kuşlar gibi belirgin eşeysel dimorfizm gösteren türün erkekleri üreme döneminde oldukça dikkat çekici parlak mavi ve kestane rengi tüylere kavuşur. Üreme dönemi dışında ise tüyleri kara ve kahverengidir. Parlak tepe ve kulak örtüsü tüyleri kur gösterilerinde kabartılır.[14] Üreme döneminde erkeğin kulak örtüsü tüyleri parlak mavidir, tepesi biraz daha koyu mavidir. Boğazı ve ensesi kara, sırtının üstü kraliyet mavisi, omuzları kestane rengi ve kuyruğu mavimsi-gridir. Kanatlar boz-kahverenginde karın ise krem beyazıdır. Üreme dönemi dışında erkekler ile genç ve dişi kuşlar asıl olarak boz-kahve rengindedir. Bütün erkeklerin gagaları ve sürmeleri kara renkli iken dişilerin gagaları kızıl-kahverenginde ve sürmeleri de parlak pas rengindedir. Erişkin olmayan erkekler altı aylık olduğunda gagaları kararır[15] ve yumurtladıktan sonra ilk üreme döneminde tam olmasa da üreme tüylerine kavuşmaya başlar. Arada kahverengi tüyler de kalabilir, bir iki yıl içinde tamamen üreme dönemi tüylerine bürünür.[16] Üreme döneminden sonra sonbaharda hem erkek hem dişi tüy değiştirir ve erkekler üreme dönemi dışı eklips tüylerine bürünür. Kış ya da ilkbahar aylarında tekrar üreme tüylerine kavuşurlar.[17] Erkeklerin üreme dönemi mavi tüyleri, özellikle kulak örtüleri oldukça parlaktır. Bu parlaklığın nedeni tüy üzerinde bulunan dalcıkların düzleşmiş ve kıvrılmış yapısıdır.[18] Mavi tüyler morötesi ışığı da oldukça kuvvetli yansıtır ve morötesi ışığı da görebilen aynı cins içindeki diğer türler için bu mavi daha da parlak görünür.[19]

Sesli haberleşme sosyal grup içindeki kuşların besin ararken ve bölgelerini savunurken kullandıkları bir yöntemdir.[20] Ana şakımaları, 1-4 saniyelik tiz sesli ve saniyede 10-20 öge içeren bir şakımadır. Şakımaları Maluridae familyası içinde en yumuşak olanıdır.[21] Beslenmek için dolaşan kuşlar diğerleriyle alçak tonlu ve azalan tonda sii-sii-sii sesinin tekrarıyla ya da tsst sesiyle iletişim içinde olur. Yüksek ve keskin tsit sesi alarm çığlığıdır.[13]

Dağılımı ve yaşam alanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avustralya anakarasının %90’ına yayılmış olan Malurus lamberti saklanacak yer sağlayan yoğun bitki örtüsüne sahip fundalıklarda yaşar. Kıta içinde ve Kuzey Avustralya’da kayalıkları ve Acacia, Eremophila ya daMuehlenbeckia florulenta yetişen alanları tercih eder.[22] Aşırı sıcaktan korunmak için memelilerin yere açtığı oyuklara saklandıkları gözlemlenmiştir.[23] Şehre yakın bölgelerde, mesela Sidney banliyölerinde, yakın akrabası Malurus cyaneus türünden daha çok korunaklı yerleri tercih ettiği belirtilmiştir[24] ancak 2007’de Syndey’in kuzey banliyölerinde yapılan bir araştırmada M. lamberti türünün saklanmak için yoğun olan bitki örtüsünü değil de daha çeşitli bitki örtüsü bulunan yerleri tercih ettiği ortaya konulmuştur.[25] Altında çalılık bulunmayan Pinus cinsi çam ormanları yaşamaları için uygun değildir.[26]

Davranışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Malurus cinsi bütün kuşlar gibi aktif ve hareketli bir besin avcısıdır. Normal hareket şekli iki ayağın da aynı anda yerden kesilip tekrar yere bastığı hoplayarak ilerlemedir ama koştukları da görülebilir.[27] Dengesini oldukça uzun kuyruğuyla sağlar. Kuyrukları yukarı doğru dik durur ve nadiren hareketsiz kalır. Kısa, yuvarlak kanatlar ilk kalkışın iyi olmasını sağlar ve kısa uçuşlar için yararlıdır ancak uzun uçuşlarda yarar sağlamaz.[28] İlkbahar ve yaz aylarında kuşlar gün içinde dönem dönem aktif olur ve besin arayışında şakımaları duyulur. Günün sıcaklığında grup bir arada saklanarak dinlenir. Kışın besin bulmak zorlaştığı için tüm gün besin ararlar.[29]

Aynı cinsteki diğer türler gibi bu türün erkeklerinin kur davranışı esnasında dişiye ağzında renkli taç yaprakları taşıdığı gözlemlenmiştir. Bu türün taşıdığı taç yaprakları sarı renklidir.[30]

Malurus lamberti eşler ya da gruplar hâlinde yaşayan ve birlikte bölgelerini savunup yavrularını büyüten bir kuş türüdür. Sosyal olarak tek eşlidir ancak eşler diğer kuşlarla çiftleşirler ve bu çiftleşmeden olan yavruları da birlikte büyütürler.[22] Erkek ve dişi yavruları aynı oranda beslerken, yardımcı kuşlar hem bölgenin savunmasında hem de yavruların beslenip büyütülmesinde yardımcı olurlar.[31] Grupta bulunan kuşlar korunaklı yerde bir arada tünerler ve birbirlerinin tüylerini temizlerler.[22]

Yuvalara saldıran başlıca avcılar arasında Avustralya saksağanı (Cracticus tibicen), diğer Cracticus cinsi kuşlar, Dacelo novaeguineae, Strepera cinsi kuşlar, kargalar ve kuzgunlar (Corvus cinsi kuşlar), Colluricincla cinsi kuşlar ile kızıl tilki (Vulpes vulpes), kedi ve Rattus rattus gibi memeliler bulunur.[32] Hem erkek hem de dişi erişkin kuşlar, tehlike karşısında yavru kuşların olduğu yuvadan uzaklaşmak için koşarak avcıları kendilerine çeker. Koşu sırasında baş, boyun ve kuyruk aşağı iniktir, kanatlar açık tutulur ve tüyler kabartılır. Kuş bu sırada durmadan koşarken aynı sırada alarm çağrısı yapar.[22]

Beslenme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Malurus lamberti çoğunluğu böcek olan birçok küçük yaratık ile beslenir. Bunların arasında karıncalar, çekirgeler, sinekler ve çeşitli kurtçuklarla larvalar vardır.[33] Daha çok yerden 2 m yükseklikten az fundalıklarda besin ararlar.[31]

Üreme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Erkek ve dişiler

Üreme dönemi ilkbahardan yazın sonuna kadar olan dönemdir. Yuva genelde sık bitki örtüsü içinde ve yerden 1 m yükseklikten az bir yüksekliğe kurulur. Küre biçiminde olan yuva otlardan ve örümcek ağından yapılır ve bir taraftan girişi vardır. Bir üreme dönemi bir ila iki kere yumurta yumurtlanabilir. Her seferinde üç ila dört arası mat beyaz renkli ve kızıl-kahverengi lekeli 12x16 mm yumurta yumurtlanır.[34] dişi kuş tek başına 14-16 gün kuluçkaya yatar. Bu sürenin sonunda yumurtadan çıkan yavruların beslenmesi ve dışkı keselerinin temizlenmesi hem erkek hem dişi hem de yardımcı kuşlar tarafından 10-12 gün boyunca yapılır; bu sürede de kuşlar palazlanır. Yavruların beslenmesi bir ay sürer. Yavru kuşlar bir yıl kadar yardımcı kuş olarak aile grubunda kalır.[22]

Kültürel tasvirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Malurus lamberti Avustralya posta ofisi tarafından Haziran 2002'de çıkarılan 45 c’lik posta pulunun üzerinde resmedilmiştir.[35]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Vigors, N. A.; Horsfield, T. (1827). "A description of the Australian birds in the collection of the Linnean Society; with an attempt at arranging them according to their natural affinities". Transactions of the Linnean Society of London (İngilizce). Cilt 15. ss. 170-331. doi:10.1111/j.1095-8339.1826.tb00115.x. 
  2. ^ Rowley & Russell 1997, s. 160.
  3. ^ Rowley & Russell 1997, s. 143.
  4. ^ Rowley & Russell 1997, s. 159.
  5. ^ Sharpe, Richard Bowdler (1879). Catalogue of the Passeriformes, or perching birds, in the collection of the British museum. Cichlomorphae, part 1. Londra: Trustees of the British Museum. 
  6. ^ Sharpe, Richard Bowdler (1883). Catalogue of the Passeriformes, or perching birds, in the collection of the British museum. Cichlomorphae, part 4. Londra: Trustees of the British Museum. 
  7. ^ Sharpe, Richard Bowdler (1903). A handlist of the genera and species of birds. Volume 4. Londra: British Museum. 
  8. ^ Schodde, Richard (1975). Interim List of Australian Songbirds: passerines. Melbourne: Royal Australasian Ornithologists Union (RAOU). OCLC 3546788. 
  9. ^ Barker, FK (2002). "A phylogenetic hypothesis for passerine birds; Taxonomic and biogeographic implications of an analysis of nuclear DNA sequence data". Proc. R. Soc. Lond. B. Cilt 269. s. 295-308. doi:10.1098/rspb.2001.1883. PMC 1690884 $2. PMID 11839199. 
  10. ^ Barker, FK (2004). "Phylogeny and diversification of the largest avian radiation" (PDF). Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 101 (30). ss. 11040-45. doi:10.1073/pnas.0401892101. PMC 503738 $2. PMID 15263073. 25 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2007. 
  11. ^ a b Schodde, R. (1982). The fairywrens: a monograph of the Maluridae. Melbourne: Lansdowne Editions. ISBN 0-7018-1051-3. 
  12. ^ Simpson K, Day N, Trusler P (1993). Field Guide to the Birds of Australia. Ringwood, Victoria: Viking O'Neil. s. 392. ISBN 0-670-90478-3. 
  13. ^ a b Rowley & Russell 1997, s. 162.
  14. ^ Rowley & Russell 1997, ss. 43-44.
  15. ^ Rowley & Russell 1997, ss. 160-161.
  16. ^ Rowley & Russell 1997, s. 45.
  17. ^ Rowley & Russell 1997, s. 144.
  18. ^ Rowley & Russell 1997, s. 4.
  19. ^ Bennett ATD, Cuthill IC (1994). "Ultraviolet vision in birds: what is its function?". Vision Research. 34 (11). s. 1471–78. doi:10.1016/0042-6989(94)90149-X. PMID 8023459. 
  20. ^ Rowley & Russell 1997, s. 63.
  21. ^ Rowley & Russell 1997, ss. 65-66.
  22. ^ a b c d e Rowley & Russell 1997, s. 164.
  23. ^ Marchant S (1992). "A bird observatory at Moruya, N.S.W. 1975–84". Eurobodalla Natural History Society, Occasional Publication, 1. s. 1–99. 
  24. ^ Roberts, Peter (1993). Birdwatcher's Guide to the Sydney Region. Kenthurst, New South Wales: Kangaroo Press. s. 131. ISBN 0-86417-565-5. 
  25. ^ Dalby-Ball, Mia (2007). "Results in of Inaugural Fairy Wren Survey". Pittwater Council website. Pittwater Council. 10 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007. 
  26. ^ Rowley & Russell 1997, s. 134.
  27. ^ Rowley & Russell 1997, s. 42.
  28. ^ Rowley & Russell 1997, s. 41.
  29. ^ Rowley & Russell 1997, ss. 61-62.
  30. ^ Strong M, Cuffe E (1985). "Petal display by the Variegated Wren". Sunbird. Cilt 15. s. 71. 
  31. ^ a b Tidemann, S. C. (1986). "Breeding in Three Species of Fairy-Wrens (Malurus): Do Helpers Really Help?". Emu. 86 (3). s. 131–38. doi:10.1071/MU9860131. 11 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2007. 
  32. ^ Rowley & Russell 1997, s. 121.
  33. ^ Barker RD, Vestkens WJM (1990). Food of Australian Birds: Vol. 2 - Passerines. CSIRO. s. 557. 
  34. ^ Beruldsen, G. (2003). Australian Birds: Their Nests and Eggs. Kenmore Hills, Qld: kendisi. s. 279. ISBN 0-646-42798-9. 
  35. ^ Australia Post (9 Ağustos 2001). "Desert Birds". Australian Stamps. Australia Post. 2 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
Genel

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Malurus lamberti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Malurus_lamberti&oldid=31538928" sayfasından alınmıştır